فصلنامه "خط هشت" سال ششم/ شماره دوازدهم- مهرماه 1401

نگاهی به نقش رزمندگان اردبیل در عملیات والفجر ۱/ شهادت ۱۱۰ رزمنده اردبیلی

عملیات والفجر1 در ساعت 23 مورخه 21 فروردین 1362 با رمز «یاالله، یاالله، یالله» آغاز شد.

اشتراک گذاری

عملیات والفجر۱ در ساعت ۲۳ مورخه ۲۱ فروردین ۱۳۶۲ با رمز «یاالله، یاالله، یالله» آغاز شد. در این عملیات، علیرضا یزدانی، جانشین فرمانده تیپ۱(سردار شهید حمید باکری) بود و در واحد اطلاعات و عملیات نیز جانشین سردار مصطفی مولوی‌فرد بود. شهید مرتضی فخر ذاکری و شهید محمدرضا شجری، رزمندگان اطلاعات- عملیات اردبیلی لشکر بودند که در شناسایی قبل از عملیات شهید شدند. محرم حق‌وردی‌زاده، رزمنده دلاور اردبیلی جانشین مسئول واحد زرهی، قربانعلی تمجید از رزمندگان با تقوای اردبیلی جانشین مسئول واحد تخریب لشکر و اسماعیل علی‌اکبری برادر شهید بهمن علی‌اکبری هم مسئول واحد تبلیغات لشکر ۳۱ عاشورا بود. همچنین عقیل عرش‌نشین، جانشین مسئول سازماندهی لشکر بود که در این عملیات به شهادت رسید.

مأموریت اصلی لشکر ۳۱عاشورا در این عملیات:
انهدام نیروهای دشمن در منطقه واگذار شده
تصرف ارتفاعات مهم ۱۴۳، ۱۴۵، ۱۶۵ برای تسهیل اجرای عملیات های آتی و تصرف اهداف جدید
ایجاد دید و تیر کامل در منطقه عملیاتی و رصد تحرک دشمن
تضعیف روحیه نیروهای دشمن در منطقه عملیاتی
تقویت روحیه نیروهای خودی
وضعیت عمومی دشمن قبل از عملیات:

ارتش بعثی عراق با استفاده از موانع و همچنین احداث کانال و خندق‌های سراسری، خطوط مرزی مناطق پدافندی خود را استوار کرده بود. پس از این‌که ارتش بعث عراق توانست از پیشروی رزمندگان اسلام در عملیات والفجر مقدماتی جلوگیری کند، روحیه تضعیف شده ارتش دشمن کاملا ترمیم شد.

نیروهای دشمن در محور عملیاتی نجف ۱ به صورت پایگاهی در تپه‌های ۱۱۲، ۱۲۲، ۱۴۳، ۱۴۵، ۱۶۵ و… مستقر و با احداث موانع متعدد اعم از احداث کانال‌های زوجی، عمیق، سیم خاردار، میدان‌های مین، قرار دادن بشکه‌های انفجاری و رده تامینی به ویژه با ایجاد کمین، خطوط خود را تقویت کرده بودند.

استعداد دشمن:
یگان به استعداد یک تیپ زرهی(احتمالا تیپ۵۰ زرهی از لشکر ۱۲) در منطقه عمومی طیب شرق و غرب رودخانه طیب در جنوب ارتفاعات حمرین مستقر شده بود.
یک گردان پیاده و یک گردان توپخانه در غرب رودخانه طیب به سمت منطقه عمومی زبیدات مستقر بود.
یک گردان زرهی در منطقه پیچ انگیزه مستقر بود.
یک گردان پیاده و یک گردان تانک در منطقه زبیدات مستقر بودند.
احتیاط منطقه جلویی نبرد(خط مقدم) بر عهده دو تیپ پیاده مکانیزه بود که بالگردها و توپخانه های متمرکز دشمن آن ها را پشتیبانی می کرد.
اقدامات نیروهای خودی قبل از عملیات:

لشکر ۳ عاشورا با استعداد ۸گردان آماده اجرای عملیات شد و در ۱۵ اسفند ۱۳۶۱ اردوگاه خود را از منطقه عمومی سایت‌های ۴ و ۵ به منطقه عمومی دشت سمیده و ابوغریب انتقال داد. ولی برخی امکانات واحدهای پشتیبانی رزم و پشتیبانی خدمات و رزم، بنا به ضرورت و نیز نزدیکی به منطقه عملیاتی در موقعیت اولیه خود باقی ماندند.

گردان حضرت علی‌اکبر(ع) لشکر ۳۱ عاشورا و نیروهایی از واحدهای اطلاعات- عملیات و واحدهای دیگر همراه گردان ۱۲۶ از تیپ ۵۵ هوابرد ارتش به استناد طرح عملیاتی مشترک قرارگاه نجف به شماره ۸۱-ح تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۶۱ برای پدافند در منطقه واگذار شده مستقر شدند.

شرح عملیات:

رزمندگان اردبیلی در قالب گردان حضرت علی اکبر(ع) لشکر ۳۱ عاشورا با توجه به طرح‌ریزی و مانور در ساعت ۱۹:۳۰ با استفاده از سه معبر وارد عملیات شدند. سه گروهان این گردان پس از طی مسافتی و عبور از کانال اول دشمن و موانع پشت کانال با نیروهای کمین دشمن درگیر شدند. به دنبال گردان علی اکبر(ع)، نیروهای تخریب‌چی که نیروهای اردبیلی نیز در آن حضور داشتند؛ با اولین دسته انصار گردان مسلم به فرماندهی سیدمجید سیدفاطمی از کانال اول عبور و معابر را تامین کردند. گروهان اول گردان مسلم در احتیاط ماند و گروهان‌های دوم و سوم وارد عمل شدند و ساعت ۳ بامداد ۲۲ فروردین تپه ۱۴۵ را تصرف و تامین کردند. سپس گردان حرّ که اغلب نیروهایش اردبیلی بودند از معبر عبور کرده و همزمان با گردان مسلم به سمت چپ ارتفاع ۱۴۳ تک زدند و با نیروهای بعثی درگیر شدند. لشکر ۲۷ رسول الله در سمت چپ آن‌ها بود و باید با آن‌ها الحاق می‌کردند که این اتفاق نیفتاد. عوض عاشوری، فرمانده گردان حرّ و تعداد زیادی از نیروهایش که اردبیلی بودند به شهادت رسیدند و اهداف به صورت کامل تامین نگردید.

گردان قدس ادغام شده با گردان ۱۲۶ تیپ ۵۵ هوابرد ارتش از معبر شماره ۷ وارد عمل شد. برای تصرف ارتفاع مهم ۱۶۵ تک نمود. با نیروهای دشمن درگیر شد. ضمن انهدام بخشی از آنان به طرف شیار دجلیه، پیشروی به منطقه را تامین کرد. با توجه به مقاومت نیروهای دشمن، در این شیار و پاسگاه موجود در منطقه و برقرار شدن الحاق در جناح راست(لشکر ۸نجف) در نهایت فرمانده گردان، صادق فعله آذری شهید شد. در این مرحله، یال ارتفاع ۱۶۵ به تصرف نیروهای خودی درآمد و مواضع خودی تثبیت و تامین شد اما اهداف به صورت کامل تصرف نشد. از سوی دیگر دشمن که سعی داشت اهداف از دست داده خود را پس بگیرد از بامداد ۲۱ فروردین ۱۳۶۲ پاتک‌های سنگینی را برای باز پس‌گیری مناطق از دست رفته آغاز کرد.

در این مقطع گردان کربلا از لشکر ۳۱ عاشورا به فرماندهی علی‌اکبر رهبری که جانشینانش جمشید نظمی و اصغر دیزجی بودند در کانال اول مستقر شده بود بنا به دستور برای پشتیبانی از تک لشکر ۳۱ عاشورا وارد عمل شد. با توجه به آتش شدید دشمن روی کانال‌های خودی به ویژه کانال اول این گردان با تحمل تلفاتی در روز دوم برای تقویت خطوط تصرف شده یال تپه ۱۴۵ به کارگیری شد.

گردان فجر ادغامی با گردان ۱۳۵ تیپ ۵۵ هوابرد که در احتیاط لشکر بود در روز دوم و سوم مورخ ۲۳ و ۱۴ فروردین بنا به دستور به کارگیری شد. این دو گردان با وجود آتش شدید و پاتک‌های پی‌درپی در اطراف تپه‌های ۱۴۵ و ۱۶۵ مقاومت کردند و پس از تحمل تلفاتی سنگین به ماموریت خود پایان دادند. قادر تکریم، رزمنده اردبیلی در این گردان جانشین دوم فرمانده و فرمانده گروهان یکم بود.

گردان جندالله از لشکر ۳۱ عاشورا مامور شده بود به عنوان احتیاط نزدیک گردان حرّ بود و در روز سوم مورخه ۲۴ فروردین وارد عمل شد و ماموریت گردان حرّ را ادامه داد.

فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا با استفاده از باقیمانده نیروهای گردان کربلا و گردان منفی محرم که فرماندهش علی اصغر نادری و جانشین او دلاور اردبیلی، بنامعلی محمدزاده بود؛ آخرین تلاش‌ها را برای حفظ اهداف تصرف شده به کار بست. با توجه به محقق نشدن اهداف کامل عملیات والفجر۱ فرمانده قرارگاه نجف ۱ تصمیم گرفت از یگان احتیاط تیپ جواد الائمه استفاده کند. این تیپ در شب‌های دوم و سوم در محورهای شیار بجلیه تپه ۱۶۵ و همچنین در یال ۱۴۵ وارد عمل شد. به امید اینکه شاید جناح راست و چپ قرارگاه نجف ۱ بتوانند الحاق کنند. ولی آن ها هم کاری از پیش نبردند در نتیجه در روز چهارم دشمن با اجرای پاتک‌های سنگین و متعدد توانست برخی از اهداف از جمله یال ۱۴۳ و ارتفاع ۱۶۵ را باز پس گیرد.

بنا به دستور و صلاحدید باقی مانده اهداف تصرف شده در روز پنجم عملیات، مورخه ۲۶ فروردین به قرارگاه نجف ۳ (لشکر نصر) تحویل داده شد. پس از گذشت سه ساعت از عقب‌نشینی نیروهای لشکر ۳۱ عاشورا دشمن نیروهای نجف ۳ را مجبور کرد تا دیدگاه شجری(خط اول خودی) عقب نشینی کنند.

در عملیات والفجر۱ که در جبهه جنوب؛ فکه، دشت عباس، ابوغریب و شرهانی و از تاریخ ۲۱ تا ۲۸ فروردین ۱۳۶۲ انجام گرفت. ۱۱۰ رزمنده شجاع و غیرتمند اردبیلی به شهادت رسیدند.